Отправлено: 21.10.09 10:44. Заголовок: Кенен Азербаев

КЕНЕН АЗЕРБАЕВ 1884-1976 г. г.



Кенен Азербаев родился в Курдайском районе Жамбылской области в семье бедняка. Отец Азербай и мать Улдар, хорошие певцы и домбристы, заложили него любовь к музыке и народной песне. После смерти Улдар, Азербай, оставив семилетнего сына у своего брата Абденбая, отправляется на поиски лучшей доли. Сварливая жена дяди не выносит Кенена и ему приходится уйти в пастухи к баю Аймену. Известно, что в нужде растущие дети зреют быстро. Кенен повзрослел рано. С раннего возраста он начал сочинять кюи и песни. Выросший в бедности, он хорошо знал жизнь. С детских лет видел он страдания простых людей. В детстве ему казалось, что одни рождены повелевать, другие— повиноваться. Повзрослев, он понял, что это не так. Подростковый период его жизни был очень тяжелым. Его ранние песни "Салтаяк", "Ауыр таяк", "Жорга таяк", "Какпа тас" говорят об этом. Кенен Азербаев прошел школу выдающихся акынов и ораторов, чей талант по достоинству был оценен казахским обществом. Известные акыны Суюнбай, Бактыбай, Майкот, Кулманбет, Жамбыл, Сарбас, Кабан, Кылышбай, Тилемис, знаменитые мастера-шешены (острословы) Кебекбай, Ногайбай, Сапак, Болтрик и др. были его не только учеником, но и соратником многих из этой славной когорты людей искусства. Он рос, учился и воспитывался в среде этих великих людей. Он встречался с ними на айтысах. Устное песенное состязание в стиле импровизации играло огромную роль в жизни казахского народа, в развитии его песенной культуры. Одним из тех, кто оказал большое влияние на становление Кенена как композитора, был Ногайбай. Ногайбай бы не простым шешеном; он пользовался огромным авторитетом не только среди казахов, но и среди кыргызов. Он был образованным человеком. Приведем только один эпизод из жизни Ногайбая, показывающий каким авторитетом он пользовался. Как-то раз, кыргызский манап Шабдан уступил своего любимого белого иноходца Ногайбаю. Его друзья кыргызы упрекнули его:— "Зачем ты отдал своего коня первому попавшемуся казаху, ведь твое высокое положение не позволяет этого?" В ответ Шабдан сказал: "Мое высокое положение ниже его ораторского мастерства". Акыны, кюйши и шешены, прибывавшие в Семиречье, останавливалась у Ногайбая и Еркебая. Их привлекали гостеприимство и человечность этих людей. Вообще, раньше казахи, отправясь в путь, не обременяли себя большой поклажей. Законы гостеприимства в степи никогда не нарушались, и поэтому в пути любой мог найти приют и пропитание. Но случайно существовало поговорка "У джигита все в пути, как у бори". Бер1— по-казахски означает "серый волк". По преданию, "көк бөрі" было знаменем наших предков. Еще подростком написал Кенен известный кюй "Бозторгай". Кенен вспоминал: "Когда я пас овец, будучи подростком, я любил лежа на земле смотреть на небо. Как-то днем, в горах, я уснул и проснулся внезапно от чьих-то жалобных криков. Оглядев все вокруг, посмотрел на небо и увидел жаворонка. Он кружился надо мной и его жалобная песня все глубже проникала в мое сознание. Этот жалобный голос растревожил мою душу, вызвал в памяти горькие воспоминания детства и из моей груди вырвалась песня "Бозторгай" открыл путь к будущему, пробудил во мне страсть к песням мелодиям". И действительно, после "Бозторгая", Кенен стремится посещать все той, где могли идти айтысы. Многое пережил Кенен за долгую жизнь. Кенен принимал участие в установлении Советской власти в Казахстане. Кенен всегда был среди народа. В своих песнях он воспевал народ, новую жизнь, которая пришла в казахские аулы. Кенен принимал участие в декаде культуры Казахстана в Москве в 1936 г. В 1959 г. было отмечено 75-летие, а в 1974 г.— 90-летие великого акына. Его юбилеи отмечал весь Казахстан. В 1984 г. республика отметила столетие Кенена Азербаева. На его Родине в Ешкликурдае создан музей Кенена. Кенен-ата навсегда останется в памяти потомков. Все, созданное им за долгую жизнь, принадлежит нам.

 Отправлено: 21.10.09 10:48. Заголовок: АЗЕРБАЕВ КЕНЕН (1884..

АЗЕРБАЕВ КЕНЕН (1884-1976) - акын, композитор и жырау. Ученик и последователь великого акына Джамбула. Им написано около 150 стихов, переложенных на музыку. Кенен славился своими вокальными данными. Он продолжил в своих произведениях лучшие традиции великих казахских акынов - Биржан-сала, Ахана-сере. Главной темой произведений К. Азербаева являлась как жизнь народа в целом, так мечты и надежды каждого человека в отдельности. Он, обладая высокой гражданской позицией, принимал активное участие в национально-освободительном движении 1916 года. Его песни этого периода “Булбул”, “16 жыл”, “Базар Назар”, поэмы “Али батыр”, “Кыргызбай” воодушевляли участников на самоотверженную борьбу, вызывали в них чувство гордости за свою землю, свой народ. Гражданские, духовные, лирические мотивы творчества Азербаева снискали всеобщую любовь и уважение.

Источник - http://musicheritage.nlrk.kz

Малоизвестный факт о Кенене Азербаеве с топика Казахские имена:

цитата:

когда новорожденные умирали один за другим, а родители старели бездетными. Тогда очередного младенца проносили под подолом нескольких старушек, что прожили долгую жизнь. Таких детей нарекали Ушкемпир, Торткемпир, Бескемпир, то есть - три, четыре или пять старух. Хорошо известно, что когда у знаменитого акына Кенена Азербаева на пятом десятке лет родилась дочь, он проделал вышеупомянутый ритуал и нарек ее именем Торткемпир. Позже, когда дочь выросла и пошла в школу, то ее часто дразнили, отчего та переменила свое имя на Торткен.

 Отправлено: 29.10.10 11:36. Заголовок: Бойына жеті бірдей &..

Бойына жеті бірдей өнер қонған
// Егемен Қазақстан 27 Қазан 2010
http://www.egemen.kz/19389.html<\/u><\/a>



Кенен Әзірбаевтың шығармашылық ерекшелігі жайлы ой

Сағынып сәлем жаздым Мырзатайға,

Баласың сөзге шешен, тілің майда.

Қормалы қорғаушысы ақындардың,

Маған да көп еңбек қып тиді пайдаң,

Өз жүзің көрсеткендей өз келбетін,

Жігітсің алтын сөзді, асыл айна.

Кенен Әзірбаев.

_______________

Егер құдіреті күшті құдай тал бойы талантпен өрілген ерекше жандарды – ақын-жырауларды жаратпаса, жарық дүние қараңғылық құшағында қалар еді. Адамзат ақыл-ойы туғызған небір ғажайыптар ішіндегі уақыт сынына төтеп беріп, адамзатпен бірге жасасып келе жатқан ең көне, ең бір құдіретті өнер – сөз өнері. Қасиетті кітаптарда да ең алдымен сөз болған деп тегін айтылмаған. Дүниені билейтін – сөз, сөзді билейтін – ақын!

Алла тағаланың мейірі түсіп, ерек-ше жара-тыл-ған ерен таланттың бірі – біздің бар қазақтың мақтаны, ән мен жыр-дың арайлап атқан ақ таңы Кенен Әз-ір-баев. Табиғат-Ана ерекше жа--рат-қан хас таланттар бірін-бірі қай-та-ламайды. Олар бір-бірімен үндес, ұқсас болумен бірге, олардың өзіндік ерек-шеліктері де аз емес. Кенен атамыз да ешкімге ұқсамайтын ерекше талант. Кенен қазақтың өзі пір тұтқан Сүй-інбайы мен Жамбылына да, өзі өзгеше мектебім деп санаған Шашубай мен Исаға да, Балуан Шолақ пен Нартайға да, қырғыздың Тыныбегі мен Саяқ-байына да, ағылшынның Кэдемне мен дағыстанның Сулейман Сталскиіне де ұқсамайды. Ол осы біз тізбелеген ақын, жырау, әнші, жыр-шы-лармен жанр жағынан жақын бола тұра, сол хас таланттарды қайталамай өзіне ғана тән өзгеше өнер туғызды. Кенен Әзір-баевтың шығармашылық өзгешелігі де, ерлігі де осында. Бұл – бір. Сона-дайдан көзге шалынар тау тұлғалы сом таланттың екінші ерек-шелігі – оның табиғи талантының сан қырлылығы. Ол ән шығарды, бұл тұста ол сазгер. Сол әннің сөзін өзгеден сұрамайды, өзі жазады, бұл орайда ол – ақын. Сол әнді өзге емес, алдымен өзі орын-дайды. Бұл сәтте ол – әнші. Осы орайда ол Ақан серімен үндес. Әйтсе де, жер ұйығы Жетісудың шашасына шаң жұқпайтын жүйрігі, жырда – дүлдүл, әнде – бұлбұл Кененнің өнердегі ою өрнегі Ақан серідей өзгеше. Ал, аспандағы аққумен ән жарыстырған арқалы әнші, азуын айға білеген айтулы ақын, қазақтың сөз бен өнерінің Құлагері Ақан серінің стилі – сөз саптауы, ән баптауы өзгелерге ұқсамайтын өзіне ғана тән өзгешелігі бар, ешқашан тот баспайтын сом алтындай дара, ұрпақтан-ұрпаққа ауыса беретін өмірдің өзіндей ғұмырлы, дана.

Кенен Әзірбаев талантының үшінші өзгешелігі – жасанды емес, жасампаз, түнде де жарқырайтын жауһардай жақұт туындылар.

Төртінші ерекшелігі – Табиғат-Ана жомарттықпен сыйлаған дара дарыны тамырын тереңге жіберген алып бәйтерек – халықтың хас қасиеттерінен нәр алған, бүтін шығармалары бүкіл елдің қуанышы мен мұңынан жаралған. Бұған екі жасынан қазақтың қара домбырасын қолына алып, ән шырқаған Кененнің “Көк шолақ”, “Базар-Назар”, “Бозторғай” атты атақты әндері дәлел.

1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісіне қаты-нас-қан, Кеңес өкіметін орнатуға белсене ат са-лыс--қан, Балқаш мысшылары мен Шымкент қор--ғас-ыншыларының, Түрксіб құрылысшылары мен Қарағанды кен-шілерінің ара-сында бо-лып, социа-лис-тік құ-ры---лыс-тың ар-шын--ды адымдарын жырлаған, Ұлы Отан со--ғысы кезінде “Біздің Отан жеңеді”, “Ба-тыр Москва” деп жеңіске жігерлендірген, “Айға ұшқан ақиық” деп ғарышкерлерді асқақтатқан, “Жайнады, таңым жайнады” деп тың игерушілер еңбегін аспандатқан Кенен шығармалары – Қазақстан тарихының көкейден кетпес көркемсөз, кө-кей-кесті ән, көркем дауыспен біріге, бірегей жыр--ланған көркем шежіресі. Бұл бесінші ерекшелік.

1936 жылы қазақ әдебиеті мен өнерінің он күндігіне қатынасқан Кенен сынды алыптың алтыншы ерекшелігі – ту сонау 1900 жылы Ләтипамен, 1921 жылы Кенжеқожамен, 1943 жылы Әбдіғалимен, 1963 жылы Есдәулетпен сөз жарыстырып айтысуы. Бұл оның айтыстың да ақтангері екендігін айқын айқындап тұр.

Кенен атамның жетінші қыры – жыраулық. Бұл тұста қырғыздың “Манасын”, қазақтың “Қобыландысын”, Орта Азия халықтарының ортақ қазынасы – “Көрұғлын”, соған қоса өзінің “Қырғызбай-Кенебай-Кербез”, “Әли батыр” дастандарын кәнігі жыраулардай тапжылмай отырып таңға дейін жырлаған күміс көмей, бал таңдай жыршы. Түйіп айтсақ, Кенен Әзірбаев халықтың өз ішінен шыққан самородок сары алтын, бірінен-бірі өткен жеті бірдей өнер қонған сан сырлы, көп қырлы талант.

Максим Горкийдің сөзімен айтсақ, “Ұлы халықтар бар, өзінің кішкентай ұлдарын ұлы етіп көрсете алатын, ұлы тұлғалар бар, өзінің кішкентай халқын ұлы етіп көрсете алатын”. Ал ХХ ғасырдың Махамбеті, ХХІ ғасырдың Мағжаны Олжас Сүлейменов былай дейді: “Ұлы мәдениеттер өзінің кішкентай өкілін де жоғалтпайды, ол сонысымен ұлы; ал, кішкентай мәдениет өзінің ұлы өкілдерін де оп-оңай жоғалтып алып жатады, ол сонысымен кіші”.

Көрнекті ғалым, белгілі қоғам қайраткері Мырзатай Жолдасбековтің Жамбыл мен Кенен шығармаларын насихаттаудағы еңбегі орасан. Мырзакеңнің сол ұлағатты ісін жас ғалымдар іліп әкетсе нұр үстіне нұр.

Таланттарды тарихтың өзі туғызады, заман--ның селмен желі, өрті мен дерті шыңдап шы-нық-тырады. Олардың рухы өлмейді, жұлдызы сөнбейді, күн өткен сайын атақ-даңқы өшпей, ке-рісінше, құмнан аршылған алтындай жар-қы-рай береді. Соның бір дәлелі, Кенен Әзірбаевтың ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып жатқан екінші өмірі.

Сәбит ДОСАНОВ, жазушы, М.Шолохов атындағы халықаралық сыйлықтың лауреаты.